-
1 беренче
числ.; порядк.1) в разн. знач. пе́рвыйберенче йорт — пе́рвый дом
беренче март — пе́рвое (число́) ма́рта
балачакның беренче көннәреннән үк — с пе́рвых дней моего́ де́тства
беренче мөмкинлек булу белән — при пе́рвой возмо́жности
беренче чакыру белән — по пе́рвому зо́ву (тре́бованию)
беренче салкыннар — пе́рвые моро́зы
беренче урын — пе́рвое ме́сто, пе́рвенство
беренче мәхәббәт — пе́рвая любо́вь
2) в знач. прил. пе́рвый, са́мый лу́чший, высо́кого ка́честваавылда беренче гармунчы — са́мый лу́чший гармони́ст дере́вни
беренче сорт алма — я́блоко пе́рвого со́рта (высо́кого ка́чества)
класста беренче укучы — пе́рвый учени́к в кла́ссе
3) в субстантивном употр. беренчеләра) первокла́ссники; первокла́ссницы; уча́щиеся (из) пе́рвого кла́ссаб) первопрохо́дцы4) в знач. вводн. сл. беренчедән во-пе́рвыхберенче, бу факт беркайда да теркәлмәгән — во-пе́рвых, э́тот факт нигде́ не зарегистри́рован
5) в знач. сущ.; разг. пе́рвое ( блюдо в обеде)беренчегә итле токмач — на пе́рвое лапша́ с мя́сом
•- беренче буларак
- беренче дәрәҗә
- беренче дәрәҗәле
- беренче май
- беренче тапкыр
- беренче мәртәбә
- беренче чираттагы
- беренче нәүбәттәге
- беренче ярдәм••беренче адымнар (беренче адым) — пе́рвые шаги́
беренче карашта — на пе́рвый взгляд, с пе́рвого взгля́да
беренче карлыгач (беренче сандугач) — пе́рвая ла́сточка
беренче коймак төерле була — пе́рвый блин ко́мом
беренче көннәрдән үк — с пе́рвых же дней, с са́мого нача́ла
беренче кул — пе́рвая рука́
беренче кулдан — из пе́рвых рук
беренче күргән (беренче очраган) — пе́рвый встре́чный
беренче минутларда — в пе́рвую мину́ту
беренче сүздән — с пе́рвого же сло́ва, сра́зу
беренче эш итеп (беренче чиратта, беренче нәүбәттә) — пе́рвым де́лом (до́лгом), в пе́рвую го́лову
беренче юл салучы — первопрохо́дец
-
2 очрау
неперех.1) встреча́ться/встре́титься, попада́ться/попа́сться ( на пути)каршыга очраау — попада́ться навстре́чу
еш очрау — встреча́ться (попада́ться) ча́сто
сирәк очрау — встреча́ться (попада́ться) ре́дко
әледән-әле таныш йөзләр очрады — то и де́ло встреча́лись знако́мые ли́ца
2) попада́ться/попа́сться, подвёртываться/подверну́тьсяяхшы юлдашлар очрады — подверну́лись хоро́шие попу́тчики
кирәк китаплар очрамады — ну́жные кни́ги не попа́лись
3) обнару́живаться/обнару́житься, попада́ться/попа́сться, наблюда́ться (об археологических находках, редкостных рукописях, удачных выражениях)4) ната́лкиваться/ натолкну́ться, натыка́ться/наткну́ться ( на кого-что); встреча́ться/ встре́титься (с кем-л.)кыенлыклар очрау — натолкну́ться на тру́дности; встре́титься с тру́дностями (с затрудне́ниями)
засадага очрау — натолкну́ться на заса́ду
көчле каршылыкка очрау — натолкну́ться на си́льное сопротивле́ние; встре́титься с сопротивле́нием
5) попада́ть/попа́сть (в историю, в метель, в бурю); ока́зываться/оказа́ться (в каком-л. положении)бәлагә очрау — попа́сть в беду́; оказа́ться в беде́
күңелсез хәлгә очрау — оказа́ться в неприя́тном положе́нии
бозлы яңгырга очрау — попа́сть под град
6) потерпе́ть (что-л.)уңышсызлыкка очрау — потерпе́ть неуда́чу
һәлакәткә очрау — потерпе́ть катастро́фу
7) подверга́ться/подве́ргнуться (чему-л.) (гонениям, насмешкам)бандитлар һөҗүменә очрау — подверга́ться нападе́нию банди́тов
тәнкыйтькә очрау — подве́ргнуться кри́тике
8) претерпева́ть/претерпе́ть ( изменения)төрле үзгәрешләргә очрау — претерпе́ть разли́чные измене́ния
•••очраган бер кеше (берсе) — ка́ждый (вся́кий) встре́чный
-
3 таз
1. сущ.1) парша́, лиша́й на голове́таз йоктыру — заража́ть/заража́ться паршо́й
тазы бетсә дә, табы бетми — (посл.) е́сли парша́ заживёт, пятно́-то оста́нется (о том, что непростительный поступок не забывается)
тазы булмаса, кырчыны бардыр — (посл.) е́сли и нет у него́ парши́, то, есть наве́рно лиша́й ( о подозрительно скромном человеке)
2) челове́к с паршо́й и́ли пле́шью на голове́, шелуди́вый, плеши́выйсайланган, сазаган, очраган тазга — (посл.) выбира́ла, выбира́ла, на парши́вого напа́ла
таз таранганчы туй таралган — (посл.) пока́ плеши́вый причёсывался, сва́дьба разошла́сь
3) фольк. хи́трый и уда́чливый геро́й ска́зок; хитре́ц-плеши́вецязмаганны таз укыр — (погов.) ненапи́санное (то, чего нет) прочтёт лишь плеши́вый хитре́ц
4) перен. шельме́ц, постре́л2. прил.парши́вый, плеши́вый ( о голове); с парши́вой и́ли плеши́вой голово́й ( о человеке)3. сущ.; см. тас Iбашы таз, күңеле наз — (посл.) сам плеши́в, а разбо́рчив (букв. тре́бует не́ги)
-
4 һәр
мест. опред.1) ка́ждый, вся́кий, любо́йһәр очракка — на ка́ждый слу́чай
һәр адымын күзәтеп тору — следи́ть за ка́ждым ша́гом
һәр эш кулыннан килә — люба́я рабо́та ему́ по плечу́; ма́стер на все ру́ки
һәр очраган — вся́кий встре́чный
һәр өченчесе — ка́ждый тре́тий
һәр кош үз оясын мактый — (посл.) ка́ждый кули́к своё боло́то хва́лит
һәр эшнең үз вакыты бар — (посл.) всему́ своё вре́мя; де́лу вре́мя - поте́хе час
һәр ялтыраган алтын түгел — (посл.) не всё то зо́лото, что блести́т
2) с сущ. обозн. время ка́ждый; еже-; каждо-һәр айда, һәр ай саен — ка́ждый ме́сяц, ежеме́сячно
һәр ел(ны), һәр ел саен — ка́ждый год, ежего́дно
һәр көн(не) — ка́ждый день, ежедне́вно, каждодне́вно
һәр сәгать(тә) — ка́ждый (любо́й) час, ежеча́сно
һәр минут(та) — ка́ждую (любу́ю) мину́ту, ежемину́тно
һәр язны — ка́ждую весну́
3) под логич. ударением что́ ни..., тоһәр көн бәйрәм — что́ ни день, то пра́здник
һәр сүзе ялган — что ни сло́во, то ложь
һәр шахматчының үз сере — что ни шахмати́ст - свои́ секре́ты
һәр турнирда - сюрприз — что ни турни́р, то сюрпри́з
4) в сочет. с гл.; ф. на -ында ка́ждый раз, когда́...; в ка́ждый...һәр сөйләвендә (сөйләгәндә) — ка́ждый раз, когда́ выступа́ет; в ка́ждом выступле́нии...
һәр килүендә (килгәнендә) — ка́ждый раз, когда́ приезжа́ет...; в ка́ждый прие́зд
•- һәр җир- һәр җирдә
- һәр җирдән
- һәр ике як
- һәр ике тараф
- һәр ике яктан
- һәр икесе
- һәр кеше
- һәр мизгел
- һәр мизгелдә
- һәр сүз исәбеннән
- һәр тараф
- һәр тарафтан••һәр бирмеш көн — ка́ждый бо́жий день
һәр сәгать (минут) — в любо́й час, в любу́ю мину́ту
һәр яктан — во всех отноше́ниях; со всех то́чек зре́ния
См. также в других словарях:
өстерәлчек — Очраган бер кеше белән уйнашлык итүче кеше, уйнашчы. с. Уйнашлык итүче, кем белән дә булса йөрүче … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
беренче — 1. Тәртип саны: бер. рәв. Барысынан да алдарак, башта 2. Санап үтелгәннән соң башкалардан алда аталаган кешене, әйберне һ. б. ш. күрсәтү өчен кулланыла 3. Башлангыч, башлангыч чордагы. Берәрсенең нин. б. башлангыч эше, тәҗрибәсе, уңышы турында.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
берсе — а. 1. Аерым кешене, предметны, күренешне зуррак категориядән, төркемнән, берничәсе арасыннан аеру өчен кулланыла 2. Кем дә булса берәү, берәр кеше 3. Гадәттә очраган, күренгән, чыккан һ. б. сүзләр белән килгәндә һәркем, һәркайсы, һәрберсе… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
теләү — I. 1. Нәр. б. кирәксенү, шуңа омтылышлы булу; шул нәрсә булсын иде дип уйлау. теләк сүзләре әйтү 2. ТЕЛӘСӘ – Ң – М – Сорау алмашлыклары алдыннан һәр, очраган бер мәгънәсендә сирәк түгеллек яки кадерсезлек төсмере белән килә теләсәң нәрсә әйтү –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төрле — (ТӨРЛЕЛЕК) (ТӨРЛЕЛӘНДЕРҮ) (ТӨРЛЕЛӘНЕШ) (ТӨРЛЕЛӘНҮ) – с. 1. (Ике, берничә, күп) төре булган; (ике, берничә, күп) төрдән булган 2. Бер беренә охшамый, теге яки бу билгеләре белән аерыла торган; бердәй түгел 3. Һәр очракта башка, үзгә булган. Күз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
